Είκοσι δύο χρόνια μετά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ, το στρώμα του όζοντος στη στρατόσφαιρα της Γης έχει σταθεροποιηθεί, αλλά μια μεγάλη τρύπα πάνω από την Ανταρκτική συνεχίζει να σχηματίζεται σε ετήσια βάση, όπως ανακοίνωσε η Διεθνής Επιτροπή για τον Όζον της Διεθνούς Ένωσης Μετεωρολογικών και Ατμοσφαιρικών Επιστημών.
Στο πλαίσιο αυτό, τα Ηνωμένα Έθνη ανακήρυξαν την 16η Σεπτεμβρίου ως Διεθνή Ημέρα για την Προστασία του Στρώματος του Όζοντος, σε ανάμνηση της ημερομηνίας υπογραφής του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ (16 Σεπτεμβρίου 1987), το οποίο ελέγχει την παραγωγή και χρήση των χημικών ουσιών που καταστρέφουν το όζον.
Το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ αποτελεί ένα από τα σπάνια στην ιστορία παραδείγματα επιτυχούς συνεργασίας επιστημόνων, κυβερνήσεων και επιχειρήσεων, καθώς επίσης ανάμεσα στις ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες, συνιστώντας το κατάλληλο παράδειγμα ώστε η διεθνής κοινότητα να συνεργαστεί και σε άλλα κρίσιμα περιβαλλοντικά ζητήματα.
Το θέμα της φετινής Διεθνούς Ημέρας για το Όζον είναι «Καθολική συμμετοχή: Η προστασία του όζοντος ενώνει τον κόσμο». Οι παρατηρήσεις – από επίγειους και διαστημικούς σταθμούς- δείχνουν ότι οι ποσότητες στη στρατόσφαιρα του βρωμίου και του χλωρίου, των δύο κατ’ εξοχήν ουσιών που βλάπτουν το όζον, έχουν μειωθεί. Σε ορισμένες περιοχές μάλιστα, όπως στο βόρειο ημισφαίριο, το όζον δείχνει τάσεις αύξησης.
Παρόλα αυτά, οι τελευταίες επιστημονικές μετρήσεις, σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή για το Όζον, δείχνουν ότι οι μέσες παγκόσμιες ποσότητες του όζοντος είναι μειωμένες κατά 3% στο βόρειο και κατά 6% στο νότιο ημισφαίριο σε σχέση με τα αντίστοιχα επίπεδα προ του 1980. Επιπλέον, μια μεγάλη τρύπα πάνω από την Ανταρκτική, στο νότιο ημισφαίριο, κάνει την εποχική της εμφάνιση κάθε χρόνο.
Το 2007 αυτή η τρύπα του όζοντος είχε μέση έκταση 22 εκατ. τετραγωνικά χιλιόμετρα και το 2008 ήταν αυξημένη στα 25 εκατ. τ.χλμ., ήταν δηλαδή σχεδόν διπλάσια από την Ανταρκτική, που έχει έκταση περίπου 14 εκατ. τ.χλμ. Η πιο πρόσφατη μέτρηση, στα μέσα του Σεπτεμβρίου 2009, έδειξε ότι η τρύπα έχει έκταση πάνω από 22 εκατ. τ. χλμ. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι το όζον πάνω από την Ανταρκτική θα παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα καθ’ όλη την επόμενη δεκαετία και δεν αναμένονται σημάδια ανάκαμψής του πριν το 2020.
Από την άλλη, όσον αφορά την Αρκτική, η μείωση του όζοντος στο Βορρά εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις μετεωρολογικές συνθήκες, που μεταβάλλονται σημαντικά στο βόρειο ημισφαίριο. Το 2005 και 2008 καταγράφηκαν μεγάλες μειώσεις (μέχρι και 30%) στο στρώμα του όζοντος πάνω από την Αρκτική, ενώ το 2009 η μείωση του όζοντος είναι μικρότερη λόγω πιο ευνοϊκών καιρικών συνθηκών. Εκτιμάται ότι, κατά τις επόμενες δύο δεκαετίες, θα συνεχίσουν να συμβαίνουν μεγάλες απώλειες όζοντος πάνω από τον Αρκτικό κύκλο στη διάρκεια των παγωμένων χειμώνων.
Στις πολικές και υποπολικές περιοχές του νότιου ημισφαιρίου έχουν παρατηρηθεί επεισόδια υψηλών επιπέδων επικίνδυνης υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας (UV-B) που κρατάνε για λίγες μέρες και τα οποία σχετίζονται με την τρύπα του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική. Αντίστοιχα περιστατικά αυξημένης υπεριώδους ακτινοβολίας έχουν λάβει χώρα και στο βόρειο ημισφαίριο.
Η ουσιαστική ανάκαμψη του στρώματος του όζοντος αναμένεται να συμβεί γύρω στα μέσα του 21ού αιώνα, σαν συνέπεια των μειώσεων ή απαγορεύσεων των καταστροφικών χημικών ουσιών, τις οποίες επέβαλε το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ.
Όμως, σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή του Όζοντος, υπάρχει μια αλληλεπίδραση ανάμεσα στις αυξήσεις των «αερίων του θερμοκηπίου» (διοξειδίου του άνθρακα κ.α.) στην ατμόσφαιρα και της ανάκαμψης του στρατοσφαιρικού όζοντος. Από τη μια, η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει το πότε θα συμβεί η ανάκαμψη του όζοντος και, από την άλλη, οι μελλοντικές μεταβολές στο επίπεδο του όζοντος θα επηρεάσουν την κλιματική αλλαγή, ειδικά στο νότιο ημισφαίριο.
Η διεθνής επιστημονική κοινότητα ήδη επεξεργάζεται μια νέα αξιολόγηση για την παγκόσμια κατάσταση του στρώματος του όζοντος, η οποία θα δοθεί στη δημοσιότητα το 2011.
Πηγή: Καθημερινή
